28 Eylül 2015 Tam Ay Tutulması

27 Eylül’ü 28’ine bağlayan gece Türkiye Saati İle (TSİ) sabaha karşı bir tam Ay Tutulması gerçekleşecek. Bu Ay Tutulması aslında sıradan bir tam tutulma olduğu halde basındaki “abartılı” haberler nedeniyle olağanın biraz ötesinde ilgi çekebilir. Zira tutulma Ay’ın yörüngesi üzerinde Dünya’ya yakın olduğu bir sırada gerçekleşecek. Bu nedenle de Ay, tutulma öncesinde bir miktar daha parlak ve biraz daha büyük görünecek (Şekil 1 ve 2).

Ay yörüngesi üzerinde enberi noktasına 27 Eylül 2015, Pazar gecesini 28 Eylül 2015, Pazartesi’ne bağlayan gece TSİ 04:47’de gelecek ve bu sırada Dünya’ya 356876 km uzaklıkta olacak. Dolunay evresi zamanlaması ise TSİ 05:52. İşte enberi noktasında gerçekleşen dolunay evresindeki Ay’a “Süper Ay” deniyor. Şekil 1 ve 2’den de anlaşılacağı üzere sıradan bir dolunaydan fazlaca bir farkı bulunmamasına karşın 2011 Mart’ta duyduğumuz bu terimin orijini maalesef hiçbir bilimsel temeli bulunmayan boş bir inanış olan astroloji. Sonuç olarak “Süper Ay” adıyla karşılaştığınız vakit anlamanız gereken Ay’ın yörüngesi üzerinde Dünya’ya en yakın olduğu zamanda gerçekleşen dolunay olduğu. Ay yörüngesi üzerindeki enberi noktasına her ay bir kere geliyor. Bu konumdayken tutulma olmasından bağımsız olarak yer kabuğu üzerinde neden olduğu tedirginlik etkisi ise bir miktar daha fazla. Ancak her ayki enberide olduğundan daha fazla değil. Olağanüstü hiçbir şey yok. Aynı zamanda bir tutulma gerçekleşiyor olması ise tamamen bir tesadüf.

27/28 Eylül gecesi bir de Tam Ay Tutulması’na tanıklık edeceğiz. Tutulma TSİ 04:07’de Ay’ın Dünya’nın yarı gölge konisine girmesi ile başlayacak. Tam tutulma ise TSİ 05:11’de başlayacak ve ülkemizde henüz hava aydınlanmadığı için gözlem fırsatı olacak. TSİ 05:47’de Dünya tam olarak Güneş ile Ay’ın arasına girecek ve Ay’ın Güneş’ten ışık alamamasından dolayı Tam Tutulma maksimumunun gözlenmesine neden olacak. Bu sırada Güneş ışıkları Ay’a ancak Dünya atmosferinden geçerek ulaşabilecek. Dünya atmosferinin Güneş ışığındaki kısa dalgaboylu (mavi) ışığı seçip her yöne saçtığı (aynı nedenle gündüz gökyüzümüz mavi görünür!), uzun dalgaboylu ışığa (kırmızı) en az etki ettiği için bu ışık kırmızı renklidir. Tutulma sırasında Ay bu nedenle kırmızı (daha çok bakır rengi demek doğru) görünür (Şekil 3).

Bu tutulmaya özellikle basında “Kanlı Ay Tutulması” dendiğine de tanık olacaksınız. Bunun Ay’ın kırmızı renkte görünmesi ile hiçbir ilgisi yoktur. Zira Ay her tam tutulmada bakır renkte görünür. “Kanlı Ay Tutulması” terimi ise uydurulmuş bir terim ve bir başka inanışa dayanıyor. Bu inanışa göre altı ay arayla gerçekleşen 4 tam tutulmadan (tetrad) dördüncüsüne “Kanlı Tutulma” deniyor. 27/28 Eylül 2015 Tam Ay Tutulması ardışık 6 dolunayda bir gerçekleşen bir tam tutulma serisinin dördüncüsü.

Gördüğünüz gibi bu tutulmanın da diğerlerinden çok farklı, hele ki olağanüstü bir tarafı yok. Yine de her Ay tutulması gibi görsel bir şölen ve oldukça etkileyici. Tutulma sabaha karşı gerçekleşeceği ve isteyen herkes dürbün-teleskop gibi her hangi bir optik yardıma ihtiyaç duymaksızın gözleyebileceği için Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi özel bir etkinlik düzenlemeyecek. Dileyen herkesin evinin balkonundan takip edebileceği, fotoğraflamak isteyebileceği ve mümkünse şehir ışıklarından bir miktar uzak karanlık bir yerde tadı daha da güzel çıkarılabilecek bu tam tutulma TSİ 06:23’te sona erecek. Ankara’da Güneş 28 Eylül Pazartesi sabahı TSİ 06:41’de doğacak. Bu nedenle tam tutulma bitişine kadar hava aydınlanmış olacak. Tutulmaların yeryüzündeki deprem gibi doğal olaylarla da hiçbir ilgisi olmadığını hatırlatır, herkese açık ve temiz bir gökyüzü, boş inanışlardan uzak keyifli bir tutulma gözlemi dileriz.

* Tüm görseller http://earthsky.org internet adresinden alınmıştır.

Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi

Kaynak: http://rasathane.ankara.edu.tr/